Szacowany czas czytania: 4 minuty
Prawo do naprawy (ang. Right to repair) jest już prawem obowiązującym w UE. Obywatele Unia mają prawo do napraw swoich urządzeń elektronicznych i elektrycznych. Tylko co to tak naprawdę oznacza?
W pracowni serwisanta
Grzegorz otoczony jest z każdej strony boksami z laptopami, dyskami, kartami graficznymi, procesorami i matrycami. Wszystkie czekają na sprawdzenie i naprawę. W tle da się słyszeć pracujące chłodzenie laptopów na których instaluje się właśnie system Windows. W serwisie komputerów o powierzchni 350 m2, kontynuuje sztukę naprawiania laptopów i komputerów. Niestety wiele sprzętów nie da się naprawić z powodów użytej do ich produkcji technologii.
Ale to się stopniowo zmienia. W całej Europie ustawodawstwo sprzeciwia się gospodarce opartej na odpadach i przywraca to, co producenci sprzętu odebrali obywatelom: prawo do naprawy tego, co kupili.
Sposób na e-śmieci
Grzegorz codziennie widzi, ile urządzeń trafia do kosza. Chociaż często wszystko, czego potrzebują, to nowa bateria lub przełącznik. „Trudno o części zamienne, a wiele komponentów jest lutowanych, sklejanych lub nitowanych”, mówi. Dlatego, choć jego pracownicy potrafią naprawić wiele sprzetów komputerowych, wielu nie da się uratować. „Ze względu na swoją konstrukcję urządzenia często psują się, gdy próbujesz je otworzyć – to powinno być zakazane”.
Niektórzy politycy się z tym zgadzają. W listopadzie 2020 Parlament Europejski wezwał Komisję Europejską, aby rutynowa naprawa produktów codziennego użytku była łatwiejsza i opłacalna. Stwierdzono, że gwarancje powinny zostać przedłużone, a części zamienne powinny być ulepszone i łatwiej dostępne. Podobnie jak informacje umożliwiające generalną naprawę i konserwację.
Ecodesign, czyli możliwa naprawa
W marcu 2022 wejdzie w życie pierwsze rozporządzenie dotyczące tzw. ekoprojektowania. Określi ono standardy naprawy i okresu użytkowania sprzętów. Producenci pralek, zmywarek, lodówek i monitorów będą musieli zapewnić możliwość wymiany komponentów zwykłymi narzędziami. Instrukcje obsługi muszą być dostępne dla wyspecjalizowanych firm. A producenci muszą dostarczyć części zamienne w ciągu 15 dni.
Telefony komórkowe, komputery i tablety nie zostały jednak jeszcze objęte dyrektywą UE w sprawie ekoprojektowania. Stanowią jedne z najbardziej szkodliwych odpadów konsumenckich. W tym celu poszczególne państwa członkowskie poszły krok naprzód z własnymi regulacjami.
W tym miesiącu Francja wprowadzi ustawę antyodpadową z całym indeksem napraw. Oceny od 1 do 10 pojawią się na etykietach pralek, laptopów, smartfonów, telewizorów i kosiarek. Wynik ten zostanie obliczony na podstawie takich kryteriów, jak łatwość demontażu, dostęp do informacji dotyczących naprawy oraz ceny i dostępność części zamiennych. Francuski rząd promuje również modułowe projektowanie produktów i dąży do tego, aby do 2026 r. 60 % sprzętu elektronicznego we Francji można było naprawić.
10 000 000 ton/rok
Europa jest jednym z największych rynków na świecie. Oznacza to, że nowe wytyczne projektowe UE i prawa do naprawy mogą zmusić producentów na całym świecie do wytwarzania trwalszych produktów. Zmiana musi nadejść szybko. Przy ponad 10 milionach ton rocznie, e-odpady są najszybciej rosnącym strumieniem odpadów w Europie. W samych Niemczech wytwarza się 2 miliony ton rocznie. Naprawa produktów i wydłużenie ich żywotności mogą odegrać kluczową rolę w łagodzeniu wielu skutków środowiskowych.
I właśnie tego chce znaczna większość obywateli UE. Prawie 80 % wolałoby naprawić swoje urządzenia niż je wymienić. A większość uważa, że producenci powinni być prawnie zobowiązani do ułatwiania naprawy urządzeń cyfrowych lub wymiany ich poszczególnych części.
Takie produkty istnieją już od jakiegoś czasu — firmy takie jak Fairphone i Shiftphone produkują trwałe, nadające się do naprawy smartfony. Jednak z nowymi mandatami legislacyjnymi UE na horyzoncie, więksi gracze też będą musieli się dostosować.
Zmiana sposobu myślenia
Apple już uruchomiło program napraw dla niezależnych firm. Mogą one uzyskać części Apple, narzędzia, szkolenia, przewodniki serwisowe, diagnostykę i zasoby do wykonywania różnych napraw pogwarancyjnych. W ubiegłym roku niemiecka firma Vaude zajmująca się sprzętem outdoorowym zaczęła dostarczać klientom indeks pokazujący jak można naprawić każdy z jej produktów. Electrolux, wiodący producent urządzeń elektrycznych w Europie, przygotowuje się do dyrektywy i będzie gotowy do jej przestrzegania, gdy wejdzie ona w życie.
